Poprzemysłowe
Zabytki poprzemysłowe
Jeszcze do niedawna traktowano je jako szpecący element krajobrazu. Dziś, odnowione, przyciągają tłumy. Stare fabryki, browary i kopalnie stają się turystycznymi hitami. Na listę zabytków wpisano już 2 tysiące poprzemysłowych obiektów!
O tym, że mamy w Polsce zabytki będące ewenementami w skali światowej wiedzą tylko wtajemniczeni: kariera ropy naftowej zaczęła się w Bóbrce, unikatem jest ocalała zabytkowa gazownia w Górowie Iławeckim, Stacja Filtrów w Warszawie czeka na wpis na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO, zaś w wodociągowej wieży ciśnień „Na Grobli” we Wrocławiu zachowały się agregaty identyczne jak te, które były w maszynowni Titanica.
Zabytkowe tężnie w Ciechocinku cieszą ciała i dusze rzesz kuracjuszy. Potęgę wody zaprzęgniętej do pracy docenić można w unikatowych kuźniach wodnych w Gdańsku-Oliwie i Starej Kuźnicy (z młotem o wadze 250 kg!) oraz w Sielpi Wielkiej gdzie zachowało się największe w Polsce koło wodne o średnicy 8 metrów.
Turystów przyciągają nie tylko archaiczne rozwiązania konstrukcyjne, ale możliwość uczestniczenia w procesie produkcyjnym. Podczas wycieczki po Browarach Wielkopolskich zwiedzający samodzielnie warzą piwo oraz uruchamiają linię rozlewniczą, a w Młynie Papierniczym w Dusznikach Zdroju mogą własnymi rękoma wyprodukować papier czerpany.
Nieczynne wyrobiska również obfitują w niezwykłości. Kopalnia Złota w Złotym Stoku szczyci się najwyższym w Polsce, bo 8-metrowym, podziemnym wodospadem, w Muzeum Górnictwa i Skansenie Królowej Luizy w Zabrzu jeździ podziemna kolejka, zaś ilość „naj” w kopalni soli w Wieliczce zadowoli najbardziej wymagających.
Dawne fabryki są zamieniane nie tylko na muzea. Niektóre stają się centrami handlowymi (Manufaktura w Łodzi, Stary Browar w Poznaniu, Stara Papiernia w Konstancinie), we wnętrzu innych utworzono stylowe centra kultury (Kolonia Artystów w Gdańsku, Fabryka Trzciny w Warszawie, Szyb Wilson w Katowicach), a mury kolejnych adaptuje się na modne mieszkania – lofty (Państwowe Zakłady Optyczne w Warszawie, Fabryka Scheiblera w Łodzi, Szyb Bolko w Bytomiu). Drugie życie?